Στην ορεινή Λεμεσό υπάρχουν πολλά μικρά ή και μεγάλα χωριά τα οποία εντυπωσιάζουν με την γραφικότητα τους, την αρχιτεκτονική τους και την ομορφιά των κατοίκων τους. Υπάρχει όμως ένα και είναι το Φοινί, που μόλις το αντικρίσεις θα μείνεις εκστατικός και θα διερωτηθείς. Ποια υπερκόσμια δύναμη συνέργησε έτσι ώστε να «ντυθεί» το χωριό με τόσα πολλά χρώματα; Ποιος ήταν εκείνος ο πρώτος οικιστής που επέλεξε αυτή την παραδείσια τοποθεσία για να κτίσει ένα χωριό;
Το ανάγλυφο της κοιλάδας του ποταμού Φοινιώτη, ο οποίος πηγάζει από τις νοτιοδυτικές πλαγιές του Τροόδους που βρίσκονται ανάμεσα στον Όλυμπο και τον Πρόδρομο, είναι τόσο μοναδικό, τόσο άγριο και τόσο πολύ πράσινο όση είναι και η ομορφιά του.
Βορειοδυτικά του χωριού ο ποταμός σχηματίζει μοναδικής ομορφιάς καταρράκτες, όπου το νερό κυλώντας πάνω στους τεράστιους Γάββρους και πέφτοντας από ψηλά δημιουργεί μεγάλη αντάρα, έτσι και οι κάτοικοι τους ονόμασαν «καταρράκτες της Χαντάρας».
Στην συνέχεια ο ποταμός διασχίζει την νοτιοδυτική περιοχή του χωριού και χάνεται στην κοίτη του Δράκοντα ποταμού και από εκεί μαζί με τον ποταμό Πλατύ σχηματίζουν τον Διάριζο.
Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι επέλεξαν ένα τόσο άγριο, τόσο καλά κρυμμένο μέρος για να κτίσουν το χωριό τους; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα θα πρέπει να ταξιδέψουμε στις αρχές του 7ου αιώνα και να δούμε τη φλόγα από τη φωτιά που άναψαν οι Άραβες επιδρομείς να κατακαίει την Αρχαία Αμαθούς, καταστρέφοντας την πανάρχαια Φοινικική πόλη της Κύπρου.
Οι κάτοικοι της, Φοίνικες και Ετεοκύπριοι στην πλειοψηφία, όσοι κατάφεραν να γλυτώσουν από τα σπαθιά των εισβολέων προχώρησαν στην ενδοχώρα για να κτίσουν άλλους οικισμούς σε πιο ασφαλισμένες περιοχές. Κάποιοι από αυτούς έκτισαν τα Φοινικάρια, κάποιοι άλλοι τον Φοίνικα και κάποιοι άλλοι προχώρησαν ακόμα πιο μακριά και έκτισαν το Φοινί.
Μακριά από τα παράλια όπου τα ρήμαζαν οι πειρατές και καλά προφυλαγμένο το χωριό από τους ντόπιους δυνάστες τους, μεγάλωσε και πρόκοψε. Παρόλο που οι επικλινείς πλαγιές των βουνοκορφών δεν επέτρεπαν την δημιουργία αρόσιμης γης εκτός από κάποιες μικρές εκτάσεις παράλληλα με την κοίτη του ποταμού, αυτοί βρήκαν τον τρόπο και ασχολήθηκαν με επαγγέλματα άλλα από τη γεωργία.
Βλέποντας την τεράστια παραγωγή κρασιού που είχε η Κύπρος, ασχολήθηκαν με την κεραμική και έπλασαν τα τεράστια κρασοπίθαρα που χρειαζόταν ο κάθε ένας κρασοπαραγωγός. Εκμεταλλεύτηκαν την μεγάλη ποικιλία δασικών δέντρων και ασχολήθηκαν με την επιπλοποιία. Είδαν στο χωριό τους να καταφθάνουν εκατοντάδες έμποροι και παραγωγοί κρασιού με σκοπό να αγοράσουν τα πήλινα αγγεία που έφτιαχναν και ασχολήθηκαν με την φιλοξενία. Έκτισαν εστιατόρια και ταβέρνες. Ισοπέδωσαν πλαγιές και έκτισαν σχολεία, εκκλησίες, μουσεία, πολιτιστικά κέντρα, κέντρα νεότητας, πλατείες, πάρκα και μνημεία.
Το σημερινό Φοινί, δεν έχει αλλάξει σχεδόν σε τίποτα από το Φοινί του χτες. Οι άνθρωποι παραμένουν απλοί και φιλόξενοι. Σε αγκαλιάζουν και σε καλοδέχονται και σε φιλεύουν με ότι καλύτερο έχουν στην καρδιά τους, την αγάπη τους. Τα σπίτια, όσο και αν έχει αλλάξει η αρχιτεκτονική τους, λόγω κυρίως της ευμάρειας που βίωσε το χωριό μετά την ανεξαρτησία του νησιού, εξακολουθούν να έχουν την χαρακτηριστική σύγχρονη αρχιτεκτονική των ορεινών περιοχών του νησιού, που θέλει οξυκόρυφες και με κεραμίδια σκεπασμένες οροφές.
Έτσι όταν ταξιδέψεις προς το Φοινί και προβάλεις στην κορυφή της μεγάλης κατηφόρας που σε οδηγεί εκεί θα το δεις από ψηλά και το μόνο που θα διακρίνεις είναι τις στέγες που με βία να προσπαθούν για να φανούν μέσα από τις εκατοντάδες αποχρώσεις του πράσινου.
Προχωρώντας προς το χωριό, θα σε «υποδεχθεί» κοντά στην ανατολική είσοδο του χωριού η παλαιά βρύση της «Πελλομαρούς». Κτισμένη με αδρούς και πελεκημένους ασβεστολιθικούς πωρόλιθους, θα σε ξεδιψάσει με το κρύο και κρυστάλλινο νερό της. Η βρύση της Παλλομαρούς, έχει τη δική της ιστορία που θα αναφέρουμε σε άλλο σημείωμα.
Στην συνέχεια και αγνοώντας την ανατολική είσοδο, σε μικρή απόσταση υπάρχει η δυτική και πριν από αυτήν ένα πολύ όμορφο, μικρό αλλά θεματικό πάρκο. Μέσα σε αυτό, δίπλα από τον παιδότοπο, μία επιγραφή σε μαρμάρινη στήλη γράφει στο τέλος της «Στέλιο σε περιμένουμε».
Ο Στέλιος Περικλέους, χάθηκε κατά την αντίσταση που πρόβαλε ο Κυπριακός Λαός στην βάρβαρη Τούρκικη εισβολή του 1974 και οι κάτοικοι του Φοινιού θέλησαν να διατρανώσουν την πίστη τους ότι ο Στέλιος είναι κάπου εκεί έξω ζωντανός και ότι μια μέρα θα επιστρέψει στο σπίτι που, δημιούργησαν το πάρκο και ανάρτησαν στην μαρμάρινη στήλη την πίστη τους αυτή.
Εισερχόμενοι στο χωριό θα σας εντυπωσιάσει πιο πολύ η καθαριότητα των δρόμων αλλά και η άνεση που μπορείς να περπατήσεις σε αυτούς και η πληθώρα των λουλουδιών που στολίζουν τις αυλές και τα μπαλκόνια των σπιτιών.
Λίγο πιο μετά θα βρεθείτε στο δημοτικό σχολείο το οποίο δυστυχώς έκλεισε πριν 2 χρόνια και στην ίδια αυλή το παλιό Αρρεναγωγείο που σίγουρα σε πολλούς πιο μεγάλους ηλικιακά θα τους προκαλέσει πολλά συναισθήματα και θα ανασύρει από το χρονοντούλαπο της μνήμη τους πολλές γλυκές θύμησες.
Αμέσως μετά η πλατεία των ηρώων της ΕΟΚΑ 55-59 Δήμου Ηροδότου και Ευστάθιου Ξενοφώντος και μέσα σε αυτή δύο καλλιμάρμαρα βάθρα υποβαστάζουν τις δύο προτομές των ηρώων, που είναι κατασκευασμένες από χαλκό τον οποίο η ίδια η Πατρώα τους Γη γέννησε και δημιούργησε, ενώ πίσω από αυτές, ένας ημικυκλικός τοίχος κατασκευασμένος από πυριγενή πέτρα την οποία έβγαλαν μέσα από τα σπλάχνα του Τροόδους, ορθώνεται στον Κυπριακό ουρανό σαν αδιαπέραστο τοίχος στα νώτα των δύο Ηρώων.
Απέναντι από το μνημείο των Ηρώων της κοινότητας, ένα άλλο μνημείο στήθηκε για το άξιο τέκνο της Κύπρου και του Φοινιού, γέννημα και θρέμμα της Φοινιώτικης Γης, τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Σωφρόνιο Γ. Φοινιεύς ο οποίος κατείχε τον αρχιεπισκοπικό θρόνο από το 1865-1900 και δίπλα από αυτό, σε μαρμάρινη στήλη αναγράφονται 13 ονόματα, μια ημερομηνία και ένα χωριό. Η ημερομηνία είναι η 11η Ιουλίου 2011 και το χωριό που αναγράφεται είναι το «Μαρί».
Από εκεί, τα σημεία ενδιαφέροντος αυξάνονται κατά πολύ. Μονοπάτια της φύσης, Ενετικά γεφύρια, εκκλησίες, μουσεία και εργαστήρια λαϊκής και παραδοσιακής τέχνης, καταρράκτες, μοναστήρια όπως οι Άγιοι Ανάργυροι και της Παναγίας της Τροοδίτισσας βρίσκονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Όποιο δρόμο και αν ακολουθήσεις θα σε βγάλει σε κάποιο σημείο ενδιαφέροντος αφού πρώτα σε περάσει μέσα από γραφικές γειτονιές όπου θα δεις παραδοσιακά καφενεία, εργαστήρια παραδοσιακών εδεσμάτων και γλυκών και πληθώρα καλών ανθρώπων που με το ανασήκωμα του κεφαλιού και κάνοντας την χαρακτηριστική κινήσει του κεφαλιού προς τα πάνω σε χαιρετάνε με ένα τεράστιο χαμόγελο στα χείλη.
Δυτικά του χωριού υπάρχει ένα παλαιό γεφύρι το οποίο σχεδόν χάθηκε κάτω από την επίστρωση του καινούργιου ασφαλτοτάπητα. Η ενέργεια αυτή εκείνων που το σκέπασαν με τον νέο δρόμο είναι το λιγότερο αψυχολόγητη.
Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο κτίσμα, το οποίο έχει οικοδομηθεί πιθανότατα από το τέλος του 19ου αιώνα ή αρχών του 20ου στην θέση κάποιου αλλού παλαιότερου το οποίο παρασύρθηκε από τον Φοινιώτη ποταμό. Η αρχιτεκτονική του μας παραπέμπει στην εποχή της Αγγλικής κατοχής του νησιού, όπου οι μαστόροι έκτιζαν με πελεκημένη ασβεστολιθική πορώδη πέτρα τα εξωτερικά τόξα και το υπόλοιπο σώμα του γεφυριού με πέτρες της περιοχής. Στην συνέχεια το άλλαξαν και έκτιζαν ολόκληρο το γεφύρι με πωρόλιθο και το γέμιζαν με πέτρες της περιοχής. Πάνω στα 2 κλειδιά που στερέωναν τις 2 εξωτερικές καμάρες του γεφυριού άφηναν ένα χαρακτηριστικό αποτύπωμα, σαν υπογραφή της ιδιοκτησίας τους, από αυτό καταλαβαίνουμε και μπορούμε να χρονολογήσουμε το γεφύρι με σχετική σιγουριά.
Πολλά γεφύρια αυτής της τεχνικής μπορούν να σε ξεγελάσουν και πολύ εύκολα τα ονομάζεις Ενετικά η αν προτιμάς Μεσαιωνικά αλλά η αλήθεια είναι άλλη και είναι πολύ πιο πρόσφατα.
Το Φοινί το προτείνουμε ανεπιφύλακτα σε εκείνους που πραγματικά αγαπούν και νιώθουν την φύση, σε εκείνους που αγαπούν και θέλουν να γεύονται την παράδοση, τόσο στις κατασκευές όσο και στον ουρανίσκο τους, σε εκείνους που αγαπούν και θέλουν και νοιάζονται για την ιστορία αυτού του τόπου και τέλος σε εκείνους που αγαπούν και θέλουν να μάθουν το πώς ο άνθρωπος μπορεί να συνύπαρξη αρμονικά τόσο όσο και οι Φοινιώτες με το δασικό περιβάλλον τους.
Το Φοινί και μπράβο στους κατοίκους του, δεν έχει αποψιλώσει το δάσος το οποίο φθάνει μέχρι τις αυλές των σπιτιών τους. Ευχαριστούμε.
