Ήταν ο 18ος αιώνας και στο χωριό της Πιτσιλιας, την Πλατανιστάσα, οι κάτοικοι τοποθετούσαν την πρώτη θεμέλια πέτρα του δικού τους νερόμυλου, που αποφάσισαν να κτίσουν στην ανατολική όχθη του ποταμού Περιστερώνα. Το τοπίο που επέλεξαν ήταν σκληρό, τραχύ και δύσκολο και το έκανε ακόμα πιο δύσκολο ο ποταμός με τις επικλινείς, σχεδόν κατακόρυφες όχθες του.
Από το σημείο συμβολής δύο παραποτάμων του Περιστερώνα, των ποταμών Πλατανιστάσας και Πολύστυπου, αποφασίστηκε να γίνει εκτροπή και το νερό μέσα από νεραύλακο που θα έκτιζαν θα το διοχέτευαν προς τον μύλο. Η απόσταση από το σημείο εκτροπής μέχρι και την χοάνη του μύλου ήταν 227 μέτρα.
227 μέτρα που στο τέρμα τους θα είχαν υψομετρική διαφορά από την αρχή 10 μέτρα και πενήντα εκατοστά. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν υπήρχε κατάλληλη γη για να κτιστεί το νεραύλακο. Έτσι, οι κάτοικοι της Πλατανιστάσας, αντί να το κτίσουν, το δημιούργησαν πάνω στην κάθετη όχθη του ποταμού.
Χρειάστηκαν χιλιάδες ώρες σκληρής δουλειάς από εκατοντάδες εργάτες και μαστόρους μέχρι να τελειώσει με επιτυχία το νεραύλακο και το νερό να κυλήσει από την συμβολή των ποταμών μέχρι την τεράστια χοάνη του μύλου.
Κατά την δημιουργία του καναλιού είδαν ότι θα ήταν καλό, να το μετατρέψουν και σε αρδευτικό. Και το έκαναν. Έδωσαν παροχές νερού σε τεμάχια γης που βρίσκονταν λίγο πιο πάνω από τη κοίτη του ποταμού, μετατρέποντας τα από άγονη γη σε πανέμορφα μικρά δάση από φουντουκιές, καρυδιές και αμυγδαλιές.
Όταν τέλειωσε η οικοδόμηση του μύλου, σίγουρα οι κάτοικοι θα ένιωθαν πολύ περήφανοι για το έργο που είχαν επιτελέσει. Τότες δημιούργησαν ένα αναγκαίο για την κοινότητα τους μέσο και εργαλείο για το άλεσμα του σιταριού, που τον καιρό εκείνο ήταν το πολυτιμότερο αγαθό.
Ποτέ όμως δεν θα ήξεραν ότι θα άφηναν στις επόμενες γενιές και σε καμιά των περιπτώσεων για τις σημερινές, ένα καταπληκτικά όμορφο έργο τέχνης. Όταν τον έκτιζαν ή καλύτερα όταν το δημιουργούσαν, ποτέ ούτε για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου δεν θα περνούσε από την σκέψη τους, ότι έκτιζαν ένα πολιτιστικό μνημείο, το οποίο θα κληρονομούσαν στις δικές μας γενιές.
Η αρχιτεκτονική του νερόμυλου Πλατανιστάσας είναι μοναδική και δεν την συναντάμε σε κανένα άλλο παρόμοιο έργο όσο και αν υπάρχουν εκατοντάδες στο νησί. Γι αυτό πρέπει να προφυλαχτεί από τον φθοροποιό χρόνο, τις σκληρές καιρικές συνθήκες αλλά και από το γεγονός ότι η Κυπριακή φύση ανακτά πολύ σύντομα, εδάφη που κάποτε αλλοτρίωσε ο άνθρωπος.
Η ΣΠΕ Πλατανιστάσας έκανε το καθήκον της, τόσο έναντι της ιστορίας του χωριού αλλά και της Κύπρου γενικότερα, αγοράζοντας από τον ιδιώτη ιδιοκτήτη του το νερόμυλο.
Το κοινοτικό συμβούλιο Πλατανιστάσας που έχει και την ευθύνη για την συντήρηση, που βρίσκεται; Λέω «συντήρηση» γιατί ο νερόμυλος βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση. Έντονα όμως είναι τα σημάδια διάβρωσης στα θεμέλια του νεραύλακου και ακόμα πιο έντονα τα σημάδια των επεκτατικών βλέψεων της άγριας φύσης η οποία έχει ήδη καλύψει μεγάλο μέρος του όλου μνημείου.
Οι παλιοί κάτοικοι του χωριού, έκαναν το καθήκον τους και με τα πρωτόγονα μέσα που διέθεταν μας παρέδωσαν ένα μνημείο. Οι σημερινοί, θέλουν να φέρουν την ευθύνη για την καταστροφή του και κατ επέκταση την καταστροφή μεγάλου μέρους της Ιστορίας τους;
Ας αναλάβει το τμήμα αρχαιοτήτων να το προστατέψει, αναστηλώνοντας το και ας επιβάλει είσοδο για να το βλέπουμε. Τουλάχιστο έτσι δεν θα καταστραφεί.
