Ήταν ο 13ος αιώνας και καράβι πλησίαζε τις ακτές της Κύπρου με σκοπό να μεταφέρει ζάχαρο στην Αίγυπτο. Ο ουρανός ήταν καθαρός και η θάλασσα "λάδι". Φθάνοντας στην περιοχή του σημερινού χωριού Μανδριά Πάφου, έπεσε σε τρομερή θαλασσοταραχή. Ο άνεμος λυσσομανούσε και η θάλασσα γύρευε να καταπιεί το καράβι.
Ο καπετάνιος με τους ναύτες του προσπαθούσαν όσο μπορούσαν να κρατήσουν το καράβι στην επιφάνεια, θέτοντας τον εαυτό τους σε τρομερό κίνδυνο. Όσο και αν προσπαθούσαν όμως η θάλασσα τους τραβούσε προς τις απόκρημνες ακτές του νησιού. Τίποτε δεν φαινόταν καλό. Το καράβι ήταν καταδικασμένο να τσακιστεί στα βράχια παρασύροντας στον θάνατο όλους όσους βρίσκονταν σε αυτό.
Ανάμεσα στο πλήρωμα ήταν και ένας Κύπριος ναύτης ο οποίος είχε πάντα μαζί του μία εικόνα της Κύπριας Αγίας, Βρυαίνης. Ζήτησε από τον καπετάνιο να τον αφήσει να προσευχηθεί στην Αγία και να της ζητήσει να τους βοηθήσει. Ο καπετάνιος ήταν θετικός και του είπε μάλιστα ότι αν τους έσωζε θα της έκτιζε Ναό.
Έτσι και έγινε. Εκεί που όλα έδειχναν ότι από στιγμή σε στιγμή το καράβι θα τσακιζόταν στα βράχια, ο άνεμος κόπασε. Η θάλασσα ημέρεψε και το καράβι στάθηκε στο νερό λίγα μέτρα από την ακτή λες και ένα αόρατο χέρι το κρατούσε. Το Θαύμα είχε τελεστεί. Έμενε να εκπληρωθεί το τάμα.
Το πλήρωμα του καραβιού και ο καπετάνιος αποβιβάστηκαν στην ακτή των Μανδριών και αφού πελέκησαν τον ασβεστόλιθο από κοντινό μικρό λοφίσκο, έκτισαν Ναό και τον αφιέρωσαν στην Θαυματουργό Αγία Βρυαίνη. Στον λοφίσκο που αφαιρέθηκε ο ασβεστόλιθος, σχηματίστηκε μικρό σπήλαιο.
Όταν τελείωσαν τον Ναό, ο καπετάνιος και οι ναύτες του συνέχισαν τον δρόμο τους προς το λιμάνι της Πάφου για να φορτώσουν το εμπόρευμα τους. Τα χρόνια πέρασαν και η Κύπρος άλλαξε κατακτητή. Οι Φράγκοι έφυγαν από το νησί, αφήνοντας το στον Σουλτάνο της Οθωμανικής Τουρκίας.
Οι Οθωμανοί, σε ολόκληρο το νησί είχαν επιλέξει τις καλύτερες περιοχές από τις οποίες έδιωξαν ή και εξόντωσαν τους Κύπριους και στην θέση τους τοποθέτησαν εποίκους. Αυτό έγινε και στα Μανδριά της Πάφου, αφού τότες, αλλά μέχρι και σήμερα θεωρείται ότι είναι η πιο εύφορη καλλιεργητική περιοχή της Κύπρου. Σε αυτή τη περίοδο, ο μικρός Ναός αφού λεηλατήθηκε, ξηλώθηκε και οι πέτρες του χρησιμοποιήθηκαν για να κτιστεί τέμενος. Ο καιρός αλλά και ο χρόνος ολοκλήρωσαν την καταστροφή σκεπάζοντας με άγρια βλάστηση και χώμα τα θεμέλια του Ναού, κάνοντας τους ανθρώπους να ξεχάσουν την ύπαρξη του.
Λίγο πριν από το τέλος της Τουρκοκρατίας, στο χωριό άρχισαν να κατοικούν και Χριστιανοί. Ο αριθμός των οποίων μεγάλωσε κατά τα χρόνια της Βρετανικής κατοχής του νησιού. Οι άνθρωποι αυτοί έκτισαν πολλούς μικρούς Ναούς αλλά κανένας από αυτούς δεν ήταν αφιερωμένος στην Αγία Βρυαίνη.
Την Βρετανική κατοχή διαδέχθηκε η ανεξαρτησία και το νησί έζησε σε σχετική ηρεμία για 3 μόνο χρόνια. Το 1963, οι Τουρκοκύπριοι, ακολουθώντας τις οδηγίες της Άγκυρας, στασίασαν ενάντια στο κράτος , προβαίνοντας παράλληλα σε σφαγές και καταστροφές. Στα Μανδριά όπου η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων ήταν Τούρκοι Οθωμανοί, ανάγκασαν τους Έλληνες κατοίκους να φύγουν από αυτό και να σκορπίσουν στις γύρω περιοχές. Όλες οι εκκλησίες καταστρέφονται και εξαφανίζονται.
Το 1974, μετά την Τούρκικη εισβολή που σκοπό είχε την διχοτόμηση του νησιού, οι Τούρκοι κάτοικοι των Μανδριών πήραν εντολή από την Τουρκία να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις περιουσίες, που στην πραγματικότητα δεν τους ανήκαν, και να μεταβούν στις περιοχές του νησιού που ήταν κάτω από την κατοχή των Τούρκικων στρατευμάτων.
Το χωριό έμεινε «νεκρό» μέχρι που εκτοπισθέντες από την περιοχή της Αμμοχώστου, ήλθαν και το κατοίκησαν. Έκτισαν ξανά τα σπίτια τους και στο κέντρο έκτισαν μεγάλη εκκλησία. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και γυναίκα από το χωριό Άσσια. Την γυναίκα αυτήν επέλεξε η Αγία Βρυαίνη για να κάνει γνωστή την εκκλησία της.
Αυτό έγινε με θαυματουργό και υπερφυσικό τρόπο. Σαν σε όραμα η γυναίκα, είδε μία μικρή κοπέλα ντυμένη στα μαύρα να της λέει που να ψάξει για να βρει τα θεμέλια της εκκλησίας της. Η γυναίκα υπάκουσε και την άλλη μέρα πήγε στην ακτή και στο σημείο που της είχε υποδείξει η μαυροντυμένη Αγία, έσκαψε και βρήκε την αρχαία εκκλησία.
Αργότερα, σε μικρή απόσταση από την ακτή και πάνω από τη σπηλιά που οι ναύτες είχαν αφαιρέσει τον ασβεστολιθικό βράχο με τον οποίον έκτισαν τον μικρό Ναό, κτίζεται νέα εκκλησία και αφιερώνεται στην Αγία Βρυαίνη.
Πρόκειται για μονόκλιτη Βασιλική η οποία φέρει δίρριχτη και οξυκόρυφη κεραμοσκεπή στέγη. Είναι απλό εκκλησάκι, όπως απλή και καταδεκτική υπήρξε στην σύντομη ζωή της η Αγία στην οποία ανήκει και το οποίο χωράει όλη την αγάπη και λατρεία που κουβαλούν μαζί τους οι χιλιάδες πιστοί που το επισκέπτονται.
Ο Ναός στο χωριό Μανδριά της Πάφου είναι ο μοναδικός ( ; ) που υπάρχει σε όλον τον Χριστιανικό κόσμο και που είναι αφιερωμένος στην Κύπρια Αγία Βρυαίνη.
