Είναι πολλές φορές που μπορεί να περνούμε δίπλα από «αμύθητους» θησαυρούς και δεν τους προσέχουμε είτε γιατί αγνοούμε την ύπαρξη τους είτε γιατί απλά δεν ξέρουμε την αξία τους.
Αλήθεια πόσες φορές έχουμε ταξιδέψει από την Λεμεσό προς το Τρόοδος, τις Πλάτρες, τον Σαϊτά, το Πέρα Πεδί ή και αντίστροφα χωρίς να κοιτάξουμε ή να ψάξουμε, από άγνοια φυσικά, για τους θησαυρούς που κρύβει το χωριό Λάνια;
Πέραν από τις ιστορικές εκκλησίες της, τα πετρόκτιστα και παραδοσιακά σπίτια της τα οποία είναι κτισμένα ένθεν και ένθεν στενών και λιθόστρωτων δρόμων. Πέραν από την μοναδική φιλοξενία των κατοίκων της και την πληθώρα των παραδοσιακών προϊόντων που μπορείς να γευθείς και να αγοράσεις, θα μπορέσεις να δεις και να μελετήσεις 4 εξειδικευμένα μουσεία που έχουν άμεση σχέση με την ζωή του Κύπριου ανθρώπου.
Θα μπορέσεις να δεις τον Ελληνικό Ληνό και να μάθεις ότι στην περιοχή κατοίκησε πρώτος ο Διόνυσος μαζί με τους ακόλουθους του. Λίγο πιο κει θα δεις την αρχαία Κάβα μέσα στην οποία οι κάτοικοι της Λάνιας αποθήκευαν το μοναδικό σε όλο τον πλανήτη, κρασί τους. Σε μικρή απόσταση από την Κάβα θα βρεις το παραδοσιακό σπίτι, μέσα στο οποίο υπάρχουν όλα τα εργαλεία και σκεύη που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι στην καθημερινότητα τους. Τέλος θα δεις τον παλιό ελιόμυλο.
Τον μύλο, ο οποίος μέσα στο πέρασμα των αιώνων, εξελισσόταν και προσαρμοζόταν σύμφωνα με τις ανάγκες της κάθε εποχής. Ξεκίνησε να συνθλίβει ελιές με τον αρχαίο και χειροκίνητο τρόπο, όπου οι άνθρωποι γύριζαν τις τεράστιες μυλόπετρες χρησιμοποιώντας την μυϊκή τους δύναμη.
Αργότερα και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, ο μύλος, άλλαξε επίπεδο. Έγινε μερικώς μηχανοκίνητος. Τεράστιοι σιδερένιοι τροχοί γύριζαν με την δύναμη μιας γεννήτριας και ένας κανναβένιος ιμάντας, μετέφερνε την κυκλική κίνηση των τροχών στις μυλόπετρες, οι οποίες περιστρέφονταν μέσα στην λεκάνη τους, συνθλίβοντας τον ελαιόκαρπο.
Μετά την δεκαετία του 1980 στην Κύπρο έφθασαν οι πλήρως μηχανοκίνητοι και περιστροφικοί μύλοι, οι οποίοι στηρίζονταν στην φυγόκεντρο δύναμη για την εξαγωγή του λαδιού από τον ήδη πολτοποιημένο ελαιόκαρπο. Στα λίγα χρόνια που ακολούθησαν οι φυγόκεντροι αντικατέστησαν τους παραδοσιακούς, οι οποίοι πλέον αποτελούν πολύτιμα και ανεκτίμητα κομμάτια της ιστορίας μας.
