Μία από τις 4 εκκλησίες που υπάρχουν στο χωριό Λάνια της επαρχίας Λεμεσού, είναι αφιερωμένη στην Παναγία του Βαλανά. Τον Ναό της τον βρίσκουμε στην κορυφή του λόφου «Βαλανά» που αποτελεί μέρος του όρους Ζαλακίου, που και αυτό αποτελεί μέρος της οροσειράς Τροόδους.
Νότια του λόφου Βαλανά και στους πρόποδες του όρους είναι κτισμένη η Λάνια. Από την είσοδο για το χωριό, κατευθυνόμαστε βόρεια και ακολουθούμε τις κατευθυντήριες πινακίδες, που μας κατευθύνουν προς το εξωκλήσι αλλά και στο κοινοτικό πάρκο Λάνιας.
Είναι ένας δρόμος πολύ ανηφορικός και σχετικά δύσκολος, αλλά μπορεί να διανυθεί από όλα τα μηχανοκίνητα. Στο μεγάλο του μέρος είναι επικαλυμμένος με μπετόν με κατάλληλες αντιολισθητικές ραβδώσεις. Στο υπόλοιπο είναι ασφαλτοστρωμένος.
Ανεβαίνοντας στην κορυφή του Βαλανά, βρίσκουμε τον εκδρομικό χώρο Λάνιας και ένα μεγάλο χώρο στάθμευσης. Μέσα στον εκδρομικό χώρο, υπάρχουν δύο μικροί Ναοί που ανήκουν στην Παναγία του Βαλανά. Ο παλιός, στην άκρη της βαθιάς κοιλάδας πού βρίσκεται η Λάνια και ο ποταμός Κούρης και δίπλα ένα υπεραιωνόβιο ελαιόδεντρο.
Στην περίγυρο αυλή, ο εκδρομικός χώρος και ένα μικρό παιδικό πάρκο με παιχνίδια.
Στον ίδιο χώρο αλλά πιο βόρεια, ο νέος Ναός. Βυζαντινού ρυθμού, σταυροειδής με τρούλο. Ένα όμορφο κτίσμα, περιτριγυρισμένο με πανύψηλα κυπαρίσσια.
Από την τοποθεσία των δύο Ναών, μπορείτε να δείτε ολόκληρη την περιοχή από την κορυφή του Βαλανά μέχρι και την βαθιά κοιλάδα όπου ρέει ο ποταμός Κούρης.
Η εικόνα της Παναγίας του Βαλανά, έχει μια πολύ μακρά ιστορία που κυριολεκτικά χάνεται στα βάθη των αιώνων. Κανείς δεν ξέρει πότε αγιογραφήθηκε. Εκείνο που είναι γνωστό, είναι ότι υπήρχε από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης Χριστιανών στο νησί.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η εικόνα χάθηκε, μετά από την καταστροφή όλων των Ναών και μοναστηριών που υπήρχαν στην περιοχή, από τους Οθωμανούς Τούρκους.
Για αιώνες ήταν κρυμμένη στο χώμα, μέχρι που κάποιος βοσκός, καθώς κτυπούσε την μαγκούρα του στο έδαφος για να τρομάξει τα ζώα του, πρόσεξε ότι ο χτύπος ήταν διαφορετικός. Ψάχνοντας βρήκε μια κάσα και μέσα σε αυτήν μία εικόνα της Παναγίας, ιερά κειμήλια και ιερά άμφια.
Στην τοποθεσία αυτήν, έκτισαν Ναό και τον αφιέρωσαν στην Παναγία και έδωσαν στην Παναγία το προσωνύμιο «Παναγία του Βαλανά.
Από την μέρα που η εικόνα της Παναγίας, βγήκε από το χώμα, άρχισαν τα Θαύματα. Άνθρωποι που έχαναν κάθε ελπίδα για θεραπεία, αφού προσεύχονταν στην Παναγία, θεραπεύονταν. Τα νέα ταξίδεψαν πολύ γρήγορα και από όλα τα μέρη της Κύπρου, κατεύθυναν χιλιάδες προσκυνητές.
Ο χώρος του μικρού Ναού και το δύσβατο της τοποθεσίας που βρισκόταν, ταλαιπωρούσε αφάνταστα τους προσκυνητές. Αποφασίστηκε τότε η Θαυματουργή πλέον εικόνα να μεταφερθεί σε τόπο προσιτό και βατό για όλον τον κόσμο. Την μετέφεραν στον Ιερό Ναό Παναγίας Χρυσολανίτισσας, που βρισκόταν μέσα στο χωριό και εκεί βρίσκεται μέχρι σήμερα.
Χαρακτηριστικό είναι τα πιο πρόσφατο Θαύμα της Παναγίας Βαλανά. Το 2012 ένας μικρός που η επιστήμη αδυνατούσε να τον βοηθήσει λόγω των πολλαπλών όγκων που είχε, αφού κοιμήθηκε το βράδυ κάτω από την εικόνα της Παναγίας, άφησε κατά μέρος το αναπηρικό καροτσάκι και σήμερα περπατά χωρίς να πάσχει από οτιδήποτε.
