Μετά το νικηφόρο τέλος της Ελληνικής Επανάστασης, η Τουρκία περιέπεσε σε σοβαρή οικονομική κρίση. Στην προσπάθεια να βρει τρόπο για να απαλλαγεί από αυτήν, αναγκάστηκε να πουλήσει την Κύπρο στην Αγγλία. Για την Τουρκία η Κύπρος ήταν μια ασύμφορη αποικία.
Οι Έλληνες κάτοικοι του νησιού, αλλά και μερίδα των εξισλαμισμένων, εμπνευσμένοι από την νίκη στην Ελλάδα, δημιούργησαν δυναμικούς πυρήνες αντίστασης, προκαλώντας στην αποικιακή δύναμη, μεγάλες απώλειες, τόσο στον οικονομικό τομέα, όσο και στο ανθρώπινο δυναμικό της. Η ήδη εξαντλημένη Οθωμανική αυτοκρατορία για να αποφύγει μια δεύτερη οδυνηρή ήττα από τον Ελληνισμό, προτίμησε να πουλήσει το νησί στην Αγγλία.
Το 1878 τα Αγγλικά στρατεύματα ανάλαβαν την διοίκηση του νησιού. Οι Άγγλοι, προερχόμενοι από μια χώρα με μεγάλο πολιτισμό και με πολλές γνώσεις διοίκησης αποικιών, δεν εισήλθαν στις μεγάλες πόλεις, ακριβώς για να μην εμπλακούν στις διενέξεις, ανάμεσα στο Ελληνικό στοιχείο της Κύπρου και των αποχωρούντων Οθωμανών καταχτητών.
Επέλεξαν περιοχές σε μικρή απόσταση από τις πόλεις, όπου εκεί έκτισαν οικισμούς για τους ίδιους και τις οικογένειες τους. Μία από αυτές τις περιοχές ήταν και το χωριό Μαθιάτης. Τον οικισμό που έκτισαν τον ονόμασαν «Αγγλικά σπίτια».
Ο Μαθιάτης επιλέχθηκε, για πολλούς λόγους. Σαν ημιορεινό χωριό είχε ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια. Γύρω από τον οικισμό υπήρχαν πολλοί αγροί που έδιναν την δυνατότητα πολλαπλών και πολύμορφων καλλιεργειών. Ένας μεγάλος ποταμός, ο Γιαλιάς και 3 παραπόταμοι του διέσχιζαν την γη του Μαθιάτη.
Η γη αυτή ήταν πλούσια σε φυσικές βρύσες πόσιμου νερού. Μία από αυτές υπάρχει και αναβλύζει μέχρι και σήμερα. Τα νερά της, μολυσμένα πλέον από την οικοπεδοποίηση του Μαθιάτη, τρέχουν αναξιοποίητα και ενώνονται με αυτά του Γιαλιά.
Η απόσταση του Αγγλικού οικισμού από την πρωτεύουσα Λευκωσία, ήταν 20 χιλιόμετρα, απόσταση που δεν ήταν αποτρεπτική για την διοίκηση της Λευκωσίας. Έτσι στον Μαθιάτη, εγκαθίσταται η πρώτη διοικητική μονάδα του Αγγλικού αποικιοκρατικού στρατού στην Κύπρο.
Ο οικισμός τους, τα «Αγγλικά σπίτια», βρισκόταν κτισμένος στα ανατολικά του Μαθιάτη και στην κορυφή λόφου που δέσποζε ολόκληρης της περιοχής.
Με τα χρόνια, κάποιοι από αυτούς, είτε από φυσικά αίτια, είτε από άλλες αιτίες, πέθαναν. Δημιουργήθηκε τότε η ανάγκη της ύπαρξης ενός τόπου ταφής των νεκρών αυτών ανθρώπων. Επέλεξαν μια πολύ όμορφη και πευκόφυτη περιοχή, λίγες εκατοντάδες μέτρα ανατολικά του οικισμό τους και έκτισαν ένα κοιμητήριο.
Αυτό το κοιμητήριο, υπάρχει μέχρι σήμερα. Ερείπια πια, αλλά δεν παύει από το να είναι ένας χώρος ιερός και άμεσα συνδεδεμένος με την ιστορία της Κύπρου.
Υπάρχουν εμφανή στοιχεία για την ύπαρξη τουλάχιστον ενός τάφου. Αυτός φαίνεται να «σκεπάζεται» με πλάκες και σε κάποιες από αυτές υπάρχουν Αγγλικά γράμματα, απομεινάρια κάποιου ονόματος.
Ίσως πολύ λίγοι να γνωρίζουν την ύπαρξη αυτού του κοιμητηρίου. Ίσως ακόμα, κανένας να μην ενδιαφέρθηκε για τους νεκρούς ανθρώπους που η Κύπρια γη «φιλοξένησε», έστω και αν αυτοί ήταν αποικιοκράτες.
Το παλιό Αγγλικό κοιμητήριο, το βρίσκουμε 500 μέτρα πριν την είσοδο μας στο χωριό Μαθιάτης, στα αριστερά και μέσα στην μοναδική συστάδα κυπαρισσιών που υπάρχει εκεί.
