Ο νερόμυλος από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα, αποτελούσε βασικό «εργαλείο» και μέσο για το άλεσμα των δημητριακών και κυρίως του σιταριού. Όταν ο άνθρωπος ανακάλυψε τον βιομηχανικό αλευρόμυλο, οι νερόμυλοι εγκαταλείφθηκαν και αφέθηκαν στην φθορά του χρόνου.
Οι πλείστοι έχουν μετατραπεί σε ερείπια και εξαφανίστηκαν κάτω από την άγρια βλάστηση, αφήνοντας πίσω τους μια νοσταλγική ανάμνηση αλλά και χιλιάδες ιστορίες για ξωτικά, νεράιδες και καλικάντζαρους που στοίχειωναν κάθε νερόμυλο που υπήρχε σε αυτόν τον πλανήτη.
Θες το απόμερο και το παράξενο της τοποθεσίας που κτίζονταν. Θες το περίεργο σχήμα και τα πολύ χαμηλά δωμάτια που τον αποτελούσαν. Θες η τεράστια χοάνη που φάνταζε το βράδυ σαν τεράστιος δράκος ή ο εκκωφαντικός θόρυβος από τις μυλόπετρες που τα βράδια ακουγόταν χιλιόμετρα μακριά. Θες ο θόρυβος από το νερό που κυλούσε μέρα – νύχτα μέσα στην χοάνη και το μυλαύλακο. Θες λίγο η απλοϊκότητα των τότε ανθρώπων που πολύ εύκολα στην σκέψη και στο μυαλό δημιουργούσε παράξενες μορφές με παράξενες ιδιότητες, τις οποίες «έντυσε» με τον μανδύα της αληθοφάνειας και τις ενέταξε σε ιστορίες και παραμύθια.
Όλα μαζί αποτελούσαν τότε την "πραγματικότητα" των νερόμυλων γι'αυτό βλέπουμε στις σκοτεινές γωνιές τους να κρύβονται οι καλικάντζαροι και όταν οι άνθρωποι πήγαιναν για ύπνο, αυτοί ξετρύπωναν από τις κρυψώνες τους και μαγάριζαν το αλεύρι. Σκορπούσαν και λέρωναν τα γεννήματα και δοκίμαζαν τον μυλωνά κλείνοντας το μυλαύλακο εξόδου και ακινητοποιώντας την φτερωτή
Βλέπουμε στην χοάνη να «φωλιάζει» η καλή ή η κακή νεράιδα που βοηθούσε η εμπόδιζε τον μυλωνά-προξενητή από το να διαδραματίσει τον ρόλο του. Ένας ρόλος που του δόθηκε δικαιωματικά αφού ήταν ο μόνος που ήξερε τις προκοπές όλων των γυναικών του χωριού. Γι’ αυτό και ο Λαός μας λέει ότι «η προκοπή της γυναίκας στον μύλο φαίνεται».
Στην Κύπρο, μέχρι και πριν λίγα χρόνια υπήρχαν μερικές εκατοντάδες νερόμυλοι και μερικές δεκάδες ανεμόμυλοι. Σήμερα, εξακολουθούν να "εργάζονται" 2-3 ενώ κάποιοι άλλοι έχουν αναστυλωθεί και αποτελούν σημαντικοί ιστορικοί προορισμοί για χιλιάδες ανθρώπους. Η συντριπτική πλειοψηφία τους όμως έχει καταστραφεί και αυτό που έχει μείνει είναι κάποιο μέρος της χοάνης και ίσως του μυλαύλακου. Ένας άγνωστος αριθμός μύλων, είτε έχουν καταστραφεί τελείως και έχουν εξαφανιστεί ή έχουν χαθεί κάτω από την άγρια βλάστηση.
Δυτικά του χωριού Κατύδατα και 150 μέτρα δυτικά από την κοίτη του ποταμού Κλάριου ή Καρκώτη, υπάρχει ένας από αυτούς τους νερόμυλους. Είναι κτισμένος κυρίως με κροκάλες που αφθονούν στην κοίτη του ποταμού. Το μυλαύλακο περνά πάνω από πέτρινο οξυκόρυφο τόξο και ενώνεται με το νεραύλακο που υπάρχει 45 μέτρα ανατολικότερα από τον μύλο.
Το νεραύλακο αποτελεί ένα από τα κατασκευαστικά και αρδευτικά-υδρευτικά «θαύματα» των κατοίκων της κοιλάδας Σολέας και καλύπτει απόσταση πολλών χιλιομέτρων, την ίδια ώρα και παράλληλα παρείχε τις κατάλληλες ποσότητες νερού σε δεκάδες νερόμυλους που κτίστηκαν για να εξυπηρετήσουν τις αλεστικές ανάγκες των ανθρώπων της κοιλάδας από την Κακοπετριά μέχρι και τα Κατύδατα.
