Το χωριό Ξυλιάτος το συναντάμε 50 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας. Είναι κτισμένο και στις δύο πλαγιές κοιλάδας που δημιούργησε μικρός παραπόταμος του Ελιά. Περιβάλλεται από ψηλές και επικλινείς βουνοπλαγιές οι οποίες καλύπτονται τόσο από χαμηλή βλάστηση όσο και από πευκοδάσος. Κάποιες εκτάσεις έχουν μετατραπεί σε περιβόλια.
Στην ανατολική βουνοπλαγιά βρίσκεται ο παλαιός πυρήνας του χωριού στο κέντρο του οποίου υπάρχει η μοναδική εκκλησία που διαθέτει η κοινότητα και που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Μάμα. Πρόκειται για Ναό που οικοδομήθηκε στα πολύ πρόσφατα χρόνια στην θέση παλαιού ο οποίος καταστράφηκε από πυρκαγιά.
Αν περπατήσετε ανάμεσα στα σπίτια του παλαιού πυρήνα, θα δείτε ότι επικρατούν δύο διαφορετικοί τρόποι οικοδόμησης. Υπάρχουν σπίτια κτισμένα με πέτρα της περιοχής και σπίτια που είναι κτισμένα με πλίνθους κάτι το οποίο μας παραπέμπει σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους του χωριού.
Η πρώτη εντύπωση που σου δημιουργείται κατά την περιδιάβαση σου στο χωριό είναι ότι, δεν έχει πολλά να σου δώσει. Αυτό είναι λανθασμένο. Λίγο πριν την είσοδο στο χωριό, υπάρχει κρησφύγετο από τον καιρό της ΕΟΚΑ. Στην είσοδο υπάρχει το παλαιό και ιστορικό ψηλό γεφύρι του Ξυλιάτου.
Πιο νότια στον δρόμο που οδηγεί στα πανέμορφα δάση της Μαδαρής, βρίσκεται ο εκδρομικός χώρος Ξυλιάτου και μέσα σε αυτό οι καταρράκτες και σαν συνέχεια τους η λίμνη του φράγματος του Ξυλιάτου. Περιμετρικά από το φράγμα υπάρχει μονοπάτι της φύσης. Αν προχωρήσετε ακόμη λίγο πιο νότια θα συναντήσετε το μεσαιωνικό γεφύρι Ξυλιάτου και σε μικρή απόσταση από αυτό την αρχαία βρύση της Σιυφτής.
Βόρεια από το χωριό υπάρχει η λίμνη του άλλοτε μεταλλείου «Μεμί» και στην κορυφή πανύψηλης βουνοκορφής το μεταλλείο Αλεστός. Νοτιοανατολικά το παράξενο γεωλογικό μόρφωμα «Οκτίπετρα» θα σας εντυπωσιάσει με το μέγεθος του αλλά και θα σας προβληματίσει η «παρουσία» του στην περιοχή, την ίδια ώρα που πίσω από αυτό «απλώνεται» ένα εξωπραγματικό τοπίο μέσα στο οποίο θα δείτε παράξενους γεωλογικούς σχηματισμούς και πολλά σπήλαια.
Σε όποιο μέρος του Ξυλιάτου και αν ταξιδέψετε δεν έχετε παρά να θαυμάσετε το φυσικό περιβάλλον και την ομορφιά της φύσης. Αν πάτε ανατολικά και βόρεια θα βρεθείτε σε τοπία καλυμμένα με χαμηλούς θάμνους και εκτάσεις καλυμμένες με οπωροφόρα.
Αν πάτε δυτικά θα βρεθείτε μέσα στην καταπράσινη κοιλάδα του ποταμού Ελιά και αν πάτε νότια θα περπατήσετε ανάμεσα στο δάσος Αδελφοί το οποίο με τα πανύψηλα πεύκα του αλλά και με τις πολλές ρεματιές του, δημιουργεί στον επισκέπτη μοναδικές εικόνες.
Το χωριό Ξυλιάτος θα σας «αναγκάσει» να το εντάξετε πολύ ψηλά στις προτιμήσεις σας και θα σας απασχολήσει πολλές φορές μέχρι να γνωρίσετε όλα όσα έχει να σας δώσει. Χαρείτε το
