Το Ποτάμι είναι χωριό στην επαρχία Λευκωσίας και απέχει από την πόλη 37100 μέτρα. Βρίσκεται κτισμένο στην συμβολή δύο ποταμών, του Κούμουρρου και του Κασανιού οι οποίοι δεν διαθέτουν μόνιμες πηγές και έτσι μετά από έντονες βροχοπτώσεις μετατρέπονται για λίγο σε πολύ βίαιους χείμαρρους. Έχουν συγκλίνουσα πορεία και στο σημείο συμβολής τους σχηματίζουν ένα άρτιο «Δ». Μέσα σε αυτό το «Δ» οι άνθρωποι από πολλούς αιώνες πριν, έκτισαν οικισμό τον οποίον ονόμασαν «Ποτάμι».
Μέχρι και πριν μερικές δεκαετίες, επρόκειτο για χωριό κύρια γεωργικό και αυτό ήταν απότοκο των τεράστιων αρόσιμων και πεδινών εκτάσεων που περιλαμβάνονται στην γεωγραφική περιφέρεια του.
Αυτό είχε αντίκτυπο και στην αρχιτεκτονική παρουσίαση του χωριού. Φυσικά την αρχιτεκτονική των παλαιών σπιτιών επηρέασε και το γεγονός ότι το Ποτάμι κατά τα την περίοδο της Φραγκοκρατίας αποτελούσε φέουδο. Στην συνέχεια η Τουρκοκρατία, με τις συχνές επιδρομές και λεηλασίες της, άφησε το δικό της στίγμα στην τελική διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής του χωριού.
Έτσι στο Ποτάμι βλέπουμε σπίτια, κτισμένα κυρίως με πλίνθους και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό αφού βρίσκεται στην πεδινή ζώνη του νησιού. Φέρουν μεγάλες και άνετες ξώπορτες, για να μπαινοβγαίνει το «ζευγάρι» (*1) που άνοιγαν σε μεγάλη εσωτερική αυλή . Το περιτοίχισμα ήταν ψηλό, κτισμένο με πλίνθους και στην κορυφή τοποθετούσαν τετραγωνισμένες πλάκες Κυπριακού μαρμάρου.
Σχεδόν στην ολότητα τους τα σπίτια ήταν ενός ορόφου. Υπήρχαν όμως και κάποια που διέθεταν το γνωστό «ανώι». Μία ξύλινη σκάλα, μέσα από την εσωτερική αυλή οδηγούσε σε ξύλινο μπαλκόνι όπου βρισκόταν η είσοδος για το μοναδικό δωμάτιο που υπήρχε στο ανώι και αποτελούσε το κυρίως υπνοδωμάτιο.
Γύρω από την αυλή ήταν κτισμένα τα υπόλοιπα υπνοδωμάτια, οι βοηθητικοί χώροι, η κουζίνα, οι αποθήκες, ο φούρνος των ξύλων, ο αχυρώνας (*2) και φυσικά ο στάβλος. Πολλά σπίτια διέθεταν και πηγάδι.
Σήμερα το Ποτάμι, αποτελεί μια προοδευτική και μεγάλη κοινότητα η οποία επεκτάθηκε προς όλες τις κατευθύνσεις. Αυτό δεν επηρέασε η δεν άλλαξε καθόλου τον χαρακτήρα του χωριού. Τα νέα σπίτια που οικοδομούνται «ακολουθούν» την πολεοδομική αρχή των παλαιών και γι αυτό βλέπουμε σπίτια ενός ή και δύο ορόφων. Το πιο ψηλό κτίριο είναι η νέα εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο και το δεύτερο πιο ψηλό η παλαιά εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον ίδιο Άγιο.
Ο παλιός πυρήνας του χωριού αποτελείται από γειτονιές με σπίτια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στις ξώπορτες των οποίων θα δείτε και σήμερα να μαζεύονται οι γείτονες και να ασχολούνται με τις βοηθητικές γεωργικές ασχολίες τους.
(*1) Το ζευγάρι αποτελείτο από δύο ζώα που έσερναν το υνί και το άροτρο, όργωναν και έσπερναν τα χωράφια. Συνήθως τα ζώα ήταν δύο Κυπριακά γαϊδούρια, τα οποία είχαν το διπλάσιο μέγεθος από τα άλλα. Οι πιο πλούσιοι γεωργοί, αντί για γαϊδούρια, τοποθετούσαν στο ζευγάρι δύο Κυπριακές αγελάδες. Αυτά τα ζώα, που πιθανόν να έχουν εκλείψει σήμερα, ήταν πανέμορφα, είχαν χρώμα κόκκινο με άσπρους κύκλους κοντά και γύρω από τα μάτια καθώς και στο κάτω μέρος της κοιλιάς όπως επίσης και ένα άσπρο τρίγωνο ανάμεσα στα τεράστια κέρατα το οποίο «κατέβαινε» προς την μύτη του ζώου.
(*2) Ο αχυρώνας ήταν ένα ορθογώνιο δωμάτιο που είχε μεγάλο ύψος και ήταν κτισμένο με πλίνθους. Είχε μόνο μία πόρτα και στο κέντρο της οροφής μία καταπακτή. Αφού πρώτα σφράγιζαν την πόρτα, μέσα σε μεγάλες τρίχινες σακούλες μεταφερόταν το άχυρο στην οροφή και από εκεί μέσω της καταπακτής, άδειαζαν τις σακούλες στον αχυρώνα. Η δουλειά αυτή αν και φαίνεται απλή και εύκολη στην πραγματικότητα ήταν πολύ σκληρή, επίπονη και πολύ επικίνδυνη λόγω των θερμοκρασιών που αναπτύσσονταν προοδευτικά καθώς το άχυρο στοιβαζόταν στο εσωτερικό του κλειστού δωματίου. Για τον λόγο αυτό, το γέμισμα του αχυρώνα γινόταν μόνο τις πολύ πρωινές ώρες ή πολύ αργά το απόγευμα.
