Ήταν το έτος 1191 μ.χ. όταν στο μικρό νησί της Κύπρου, εισέβαλε με τεράστια στρατιωτική δύναμη ο Βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος. Χωρίς να βρει καμιά αντίσταση από τους Βυζαντινούς που κατείχαν το νησί, έφθασε στα περίχωρα της πρωτεύουσας. Σε μάχη που ακολούθησε μεταξύ των εισβολέων Βρετανών και των Βυζαντινών, οι δεύτεροι ηττήθηκαν και τράπηκαν σε φυγή. Ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος ύψωσε την σημαία του στο τότε Βυζαντινό φρούριο της Λευκωσίας.
Ο κατακτητής φρόντισε να λεηλατήσει ολόκληρο το νησί, πριν το πουλήσει στους Πτωχούς Ιππότες του Χριστού και του Ναού του Σολομώντος ή όπως αλλιώς λέγονταν «Ναΐτες Ιππότες».
Οι Ναΐτες ερχόμενοι στο νησί, εγκαταστάθηκαν στο Βυζαντινό φρούριο της Λευκωσίας, σαν έδρα για να ελέγχουν τις Επαρχίες της Μεσαορίας. Για να ελέγχουν και να κυβερνούν τις επαρχίες της Πάφου και της Λεμεσού, ιδρύσαν την ανώτερη στρατιωτική διοίκηση του Φοίνικα, και στην οποία περιλαμβάνονταν τα τότε χωριά, Φοίνικας, Καλογιαννάκια, Ανώγυρα, Πλατανίσκεια και Αγία Ειρήνη.
Οι Ναΐτες επέλεξαν τον Φοίνικα για «πρωτεύουσα» της διοίκησης τους γιατί το χωριό ήταν κτισμένο σε θέση όπου αποτελούσε πραγματικό απόρθητο φρούριο. Ήταν κτισμένο σε επίπεδη περιοχή ανάμεσα στον ποταμό Ξεροπόταμο και μιας κάθετης και πανύψηλης πλαγιάς. Η μόνη πρόσβαση προς το χωριό ήταν από την κοίτη του ποταμού, όπου μια στενή λωρίδα γης, οδηγούσε από το βάθος της κοίτης σε σημείο νότια του χωριού.
Ο Φοίνικας ήταν κτισμένος εξ ολοκλήρου με πέτρα την οποίαν αφαιρούσαν από τις παρακείμενες κατακόρυφες πλαγιές. Η αρχιτεκτονική του, φανερώνει τον πλούτο των ενοίκων τους. Τα σπίτια απλώνονταν σε μεγάλη έκταση. Το σπίτι του διοικητή των Ναΐτων ήταν κτισμένο στο πιο ψηλό σημείο, πάνω σε βραχώδη τοποθεσία που δέσποζε ολόκληρου του χωριού στα νότια, δυτικά και βόρεια και της κοιλάδας του ποταμού στα ανατολικά.
Στον Φοίνικα θα δούμε ένα είδος αρχιτεκτονικής που δεν το συναντάμε αλλού στην Κύπρο. Τα σπίτια όλα είναι πανομοιότυπα. Το ισόγειο με την μοναδική είσοδο δεν ξεπερνούσε τα δύο μέτρα σε ύψος και το χρησιμοποιούσαν για να σταβλίζουν τα άλογα τους. Από κει μια εσωτερική πέτρινη σκάλα, οδηγούσε στον πρώτο όροφο, όπου ευρίσκονταν τα βοηθητικά δωμάτια (αποθήκες, κουζίνα, σαλόνι κλπ.) και ο φούρνος. Τα δωμάτια χωρίζονταν από τεράστιες εσωτερικές καμάρες όπου στην συμβολή των δυο σκελών υπήρχε κρικέλι από το οποίο με την βοήθεια σκοινιού ανέβαζαν σε αυτό, αναμμένη λάμπα για το βράδυ.
Το σώμα του φούρνου ήταν σε υπερυψωμένη θέση έξω από το σπίτι και το στόμιο ήταν στο εσωτερικό της οικίας. Η αρχιτεκτονική αυτή πραγματικά είναι εντυπωσιακή για την λειτουργικότητα της.
Το κάθε σπίτι, σε περίπτωση επίθεσης μετατρεπόταν από μόνο του σε απόρθητο φρούριο.
Η κατοχή της Κύπρου από τους Πτωχούς Ιππότες του Χριστού και του Ναού του Σολομώντος χαρακτηρίζεται από την σκληρότητα που έδειξαν προς τον ντόπιο πληθυσμό. Επέβαλαν τόσο σκληρές φορολογίες, που ανάγκασαν τον υπομονετικό, ανάμεσα σε άλλα, Κυπριακό Λαό να εξεγερθεί.
Η εξέγερση των Κυπρίων οδήγησε τους Ναΐτες να επιστρέψουν το νησί στον Βασιλιά της Βρετανίας. Αυτός έψαξε και βρήκε νέο αγοραστή που δεν ήταν άλλος από τον Γάλλο Γκι ντε Λουζινιάν. Μια νέα κατοχή, αυτή την φορά των Λουζινιανών, αρχινούσε στην Κύπρο.
Το χωριό Φοίνικας, συνέχισε να «ζει» μέχρι και την ανεξαρτησία του νησιού το 1960. Η ανεξαρτησία, δεν έφερε μαζί της μόνο τα καλά. Έφερε και την αστυφιλία. Δεκάδες χωριά εγκαταλείφθηκαν και ερειπώθηκαν. Ανάμεσα τους και ο Φοίνικας.
Τα ερείπια του άλλοτε πανέμορφου χωριού βρίσκονται βορειοδυτικά του φράγματος του Ασπρόκρεμμου στην Πάφο. Λίγα χιλιόμετρα βόρεια του χωριού Αναρίτα και μόλις ένα χιλιόμετρο νότια του χωριού Νατά. Η πρόσβαση είναι πολύ δύσκολη και από τις δύο κατευθύνσεις. Από την Νατά είναι πιο ομαλός ο χωματόδρομος αλλά περνά μέσα από την κοίτη του Ξεροπόταμου για 200 μέτρα, που αυτό σημαίνει ότι τον χειμώνα είναι αδύνατον να προσπελαστεί. Από την Αναρίτα, είναι μια πολύ δύσκολη και ανώμαλη πορεία σε ένα έντονο έως πολύ έντονο κατηφορικό στενό χωμάτινο δρομάκι το οποίο «αιωρείται» στο χείλος του πανύψηλου γκρεμού που καταλήγει στα βαθιά νερά του φράγματος. Και αυτός ο δρόμος διασταυρώνει μικρό ρέμα το οποίο καλύπτεται από καλαμιώνες και άγρια βλάστηση.
